Levensverhalen (51)

Omdat de scheiding tussen mijn ouders op zich liet wachten en daarmee ook de verhuizing, ging ik in Maastricht naar het Stedelijk Lyceum. Een geheel nieuwe wereld ontvouwde zich. Hier heetten de meesters en juffen leraren, of nog sjieker, docenten. De meesten hadden bijnamen, leerde ik van mijn oudere broer die inmiddels van school was.

De geschiedenisdocent, die vertelde over de Romeinen die op hun platte daken lagen te zonnen in hun blote niks, deelde weleens een oorvijg uit. De oude leraar Frans was de mompelende saaiheid zelve. En voor Duits hadden we 'de Pruus'.

Reuze interessant vond ik het.

31 jan 2020 – 3093

Excuses (2)

Een van de overheidsdiensten die tijdens de bezetting een cruciale rol hebben gespeeld, is de politie. In veel korpsen heerste, tot in de hoogste rangen, grote meegaandheid met de bezetter. Joden werden in een vroeg stadium geweerd en het aantal agenten dat ontslag nam was te verwaarlozen.

Toch moet de houding van de politie niet over één kam worden geschoren. In bepaalde plaatsen en regio's was er sympathie voor politieke gevangenen en verzetsstrijders. Toen mijn oudtante Trien in 1942 in Hoorn werd gearresteerd, zette een bewaker de celdeur open. Ontsnappen deed ze niet, uit angst voor represailles tegen haar gezin.

30 jan 2020 – 3092

Excuses

Uiteindelijk zijn dan toch nog de excuses van de regering gekomen over hoe de Nederlandse overheid zich in WO II heeft gedragen. In grote lijnen stond men weinig kritisch tegenover de bezetter en werd er volop meegewerkt aan de gevangenneming en deportatie van joden en andere vervolgden.

Waarom de excuses 75 jaar waren uitgesteld mag Joost weten. Frankrijk kwam er ruim tien jaar eerder mee. Het was de VVD die het langst tegensputterde. Er zouden weleens claims kunnen komen. En straks moeten we misschien ook nog verantwoording afleggen over 'onze' wandaden in Indonesië.

Daar waren we trouwens zelf de bezetter.

29 jan 2020 – 3091

Béla Bartók

De laatste tijd zit ik regelmatig op zondagavond in de auto. Op Radio 4 draaien ze dan vaak modern klassieke muziek. Dat is muziek die minder makkelijk in het gehoor ligt, waar de drieklanken niet naar binnenglijden, muziek waar je moeite voor moet doen. Het vraagt zeker gewenning. Maar dan kun je ook pure schoonheid ontdekken.

Afgelopen zondag luisterde ik naar het laatste strijkkwartet van de Hongaarse componist Béla Bartók (1881-1945). Hoewel ik geen uitgebreid muziekkenner ben, is dit voor mij het summum van muziek. Meeslepend, dwingend, lyrisch, weerbarstig: alles zit erin.

Wat heeft de wereld toch veel moois voortgebracht.

28 jan 2020 – 3090

Dijk

In tijd en gras van alle dagen

rust je daar

vast en vreedzaam

kiezelig stuttend

boven water altijd weer.

Langs de keten van repen

ruisen de verhalen

van verdronken vissers

van zee van wind van zee

luisteren verloren vrouwen

naar het koor van verleiding

vissen vogels aan je voeten

pieren uit basalt.

En als de wind zich strekt

en schapen ijlings van je schouders rennen

blijf je onaangedaan, rotsvast lichaam

hoeder van ons zijn.

27 jan 2020 – 3089

Marinetten

De verhuizing van de marinekazerne van Doorn naar Vlissingen gaat niet door.

Vanochtend hoorde ik een discussie daarover op Radio 1. Een gepensioneerde marineman zei dat er veel weerstand is bij het marinepersoneel en er een grote leegloop dreigt. Een ingewijde opperde dat de nieuwe locatie ook helemaal niet geschikt is. Te klein en te weinig trainings- en huisvestingsmogelijkheden. Vlissingen ligt wel aan zee, wat mij doet afvragen hoe die kruisers en onderzeeërs ooit Doorn konden aandoen.

Zeeuws politicus Ad 'Hedwigepolder' Koppejan is boos. 'De regering zwicht onder druk van militairen.' Zwichtte Ad niet indertijd onder druk van de polderboeren?

24 jan 2020 – 3088

Flexvast

Een commissie heeft de factor 'arbeid' bestudeerd en geconstateerd dat het anders moet. Nederland is Europees kampioen flex- en freelance-werken. Dat betekent voor veel mensen onvoldoende sociaal vangnet. Ook de economische groei wordt erdoor afgeremd. Dus flexbanen moeten weer vaste banen worden. Tegelijkertijd wordt het voor werkgevers veel makkelijker om personeel te ontslaan.

Economische groei, iedereen aan het werk, meer vastigheid: is dat waar we als samenleving verder mee komen? Nergens wordt gesproken over een heel andere kijk op tijdsbesteding en zingeving, zoals een basisinkomen voor iedereen.

Verandering begint met een visie. Laat Mark Rutte daar nou niets mee hebben.

23 jan 2020 – 3087

Niet vergeten (2)

Het verhaal van Trien roept bij luisteraars steevast herinneringen op. Ook in Hauwert, waar een vrouw van in de tachtig opmerkt dat ze na de oorlog seksuologieles van Trien heeft gehad op de huishoudschool in Hoorn. Iets wat ik nog niet wist.

Een man vertelt dat hij in De Knipe heeft gewoond, het Friese dorp waar Triens man Bart opgroeide. Zijn opa, de veehouder H.M. ('Hare Majesteit') de Jong, had daar honderden mensen helpen onderduiken, onder wie veel joden.

De Schoterlandse Jordaan, werd de vaart in De Knipe wel genoemd. In 1973 kregen De Jong en echtgenote de Yad Vashem-medaille. 

22 jan 2020 – 3086

Niet vergeten

'Hoe komt het dat we nooit van Trien de Haan hebben gehoord?' vraagt een van de 65 aanwezigen tijdens de mijn lezing voor de Seniorenclub Noord-Koggeland. Op deze regelmatig gestelde vraag kan ik maar één antwoord bedenken: Trien was knetterlinks en dat werd in het conservatieve Nederland niet gepruimd.

Voor de oorlog niet toen al op links werd gejaagd, door de Binnenlandse Veiligheidsdienst en door de regering die ambtenaren verbood lid te zijn van linkse organisaties. En na de oorlog niet omdat het Duitse Gevaar naadloos overging in het Rode Gevaar.

Daarom blijf ik haar verhaal vertellen. Opdat we niet vergeten.

21 jan 2020 – 3085

Carol

Ik geef eerlijk toe: een film over een lesbische reatie staat niet direct bovenaan mijn favoriete lijstje. Carol (2015) is echter vooral een vorstelijke ode aan de liefde zelf. En dat die liefde tussen twee vrouwen bloeit, is voornamelijk bijzonder omdat het in de preutse jaren vijftig in Amerika speelt.

Cate Blanchett speelt de welgestelde Carol die gebukt gaat onder een slecht huwelijk. Een toevallige ontmoeting met de ontwapenende warenhuismedewerkster Therese (Rooney Mara) geeft haar leven weer glans. Dat ze de voogdij over haar dochtertje dreigt te verliezen, werpt een schaduw over hun ontluikende relatie.

Maar gelukkig: de liefde overwint.

20 jan 2020 – 3084

Talkshowoorlog

De messen zijn geslepen en er gaan koppen rollen. Nederland heeft te maken met een oorlog die Syrië in de schaduw stelt.

De talkshowoorlog is in Hilversum en daarbuiten het gesprek van de dag, als we de kranten moeten geloven die voortdurend bezig zijn met Hilversum en daarbuiten. Sinds Jeroen Pauw ermee opgehouden is en Eva Jinek naar de commerciële omroep is vertrokken, is in talkshowland het niets en niemand ontziende gevecht om de kijkcijfers losgebrand.

Zelfbenoemd rtv-deskundige Angela de Jong: 'Het is nog te vroeg om er iets zinnigs over te zeggen, maar het leeft overduidelijk bij de mensen.'

17 jan 2020 – 3083

Kluchtvaart

Het lijkt een stap voorwaarts: het rapport van de commissie-Remkes over de groei van Schiphol. De commissie erkent met de milieubeweging dat ook de luchtvaart moet bijdragen aan verlaging van de stikstofuitstoot. Schiphol en Lelystad mogen alleen groeien als het brandstofverbruik wordt teruggedrongen. Dat kan bijvoorbeeld door elektrisch taxiën en meer glijvluchten.

Het is een beproefde tactiek: focus op één kritische groeifactor en verzwijg andere factoren. Zoals de geluidsoverlast of het aantal bijna-ongelukken, die verder zullen toenemen. Dat Schiphol nauwelijks bijdraagt aan 's lands economie wordt al helemaal genegeerd.

Alleen een onafhankelijke commissie kan deze heilige koe op dieet zetten.

16 jan 2020 – 3082

Aatje (2)

De laatste levenspartner van Aat Veldhoen was anders. Hedy d'Ancona, oud-politica (PvdA) en feministe van het eerste uur, voelde zich bepaald geen dienende kunstenaarsvrouw. Al zou ze na Aatjes beroerte in 2004 wel steeds meer in de zorgmodus staan.

Ze had hem al leren kennen in de jaren zestig, toen ze vlak bij zijn atelier in De Jordaan woonde. Pas in de loop van de jaren negentig kregen ze een relatie.

Zijn eerste portret van Hedy was nog 'gekleed', hoewel zij geen bezwaar tegen naakt had. Maar hij vond dat niet bij haar politieke functie passen. Een teken van zorgzaamheid.

15 jan 2020 – 3081

Aatje

De overzichtstentoonstelling van de Amsterdamse kunstenaar Aat Veldhoen (1934-2018) in het Bergense museum Kranenburgh is een lust voor het oog. Zijn enorme productie kenmerkt zich hoofdzakelijk door een preoccupatie met menselijk lichaam en seks. Al zijn partners en intieme vrienden hebben voor hem geposeerd. Ontwapenend en vaak vertederend.

Als echtgenoot en vader was Veldhoen aanmerkelijk minder getalenteerd. Zijn eerste vrouw Lotje liet hij zonder alimentatie achter met vier kinderen. Met derde vrouw Cristi voerde hij een lange strijd over de boedelscheiding.

Aatje was uit hetzelfde egocentrische hout gesneden als veel artistieke tijdgenoten. Vrouwen moesten vooral zorgen, faciliteren, bewonderen en neuken.

14 jan 2020 – 3080

Conducteur

De treinconducteur met Rotterdamse tongval laat zich via de luidsprekers guitig gelden. 'Goedenavond dames en heren. U bevindt zich in de intercity naar Den Helder en we laten momenteel Amsterdam achter ons. Ik kan u zeggen dat het er alleen maar beter op wordt.'

Bij het naderen van station Zaandam: 'Vergeet u niet uit te checken. En kijkt u voor het verlaten nog even achterom of u iets mist. Mocht u onverhoopt een slapende medepassagier zien, maak deze dan wakker. Misschien moet hij of zij er hier ook uit. Bij de afdeling Gevonden Voorwerpen hebben ze er geen behoefte aan.'

13 jan 2020 – 3079

Omslag

Raar is het wel. Met drie twintigers/dertigers aan tafel zitten om te praten over het omslag van 'Loes'. Bij alles wat ik vertel over de jaren zestig, zijn ze verbaasd en onwetend. Misschien kunnen ze daardoor wel met een blanco blik ernaar kijken.

Voor een vrouw met veel kanten is het kiezen van de foto niet makkelijk. Wordt het een glamour-modefoto of niet? Moet ze in de camera kijken of niet?

Elke keuze houdt een beperking in. Mij maakt het niet zoveel uit. Als het boek in de winkel maar ter hand wordt genomen, doorbladerd wordt en daarna gekocht.

10 jan 2020 – 3078

Dia's

Vroeger gingen we er met het hele gezin voor zitten. Dia's bekijken van vakanties, verjaardagen en evenementen. Mijn vader was een verwoed fotograaf en had boven op zolder een eigen donkere kamer gebouwd.

Zijn apparatuur – projector, scherm en statief – is nog steeds in tact. Ik haal de projector uit het foedraal en sluit hem aan op het stopcontact. Verdomd, ook de lamp doet het nog.

Nu alles snel inladen en als de bliksem naar de broer van Loes. Daar wachten nog dertig kleurendia's om te bekijken. Morgen heb ik namelijk overleg over het boekomslag. Misschien zit er iets verrassends tussen.

9 jan 2020 – 3077

Afschrikken

Met de liquidatie van de Iraanse generaal Soleimani - je leest overal 'doden' in plaats van 'moord', in een gewapend conflict gaat die laatste term kennelijk niet op - heeft de Amerikaanse regering olie op een voortdurend smeulend vuur gegooid. Het maakt de situatie in het Midden-Oosten er alleen maar explosiever op.

Iran lijkt in staat te zijn om kernwapens te maken en trekt zich inmiddels terug uit het internationaal atoomakkoord. Overigens hebben de VS daar ook geen boodschap meer aan.

Kernwapens zijn er om af te schrikken, niet om ze te gebruiken, zeggen voorstanders. Blaffende honden kunnen ook bijten.

8 jan 2020 – 3076

Drei keuninge

In mijn Maastrichtse jeugdjaren kwam op 11 november Sint Maarten nooit voorbij. In plaats daarvan vierden we Driekoningen. Met een kaarsje in een lampionnetje of uitgeholde suikerbiet gingen we op 6 januari langs de deuren.

Er was maar één liedje voorhanden, en dat ging in het Mestreechs.

Drei keuninge, drei keuninge,

geef mich 'ne nuien hoed

mienen awwe is verslete

miene vaajer maag 't neet wete

miene moojer heet gei geld

drei keuninge in 't veld.

Van snoep was in deze jaren zestig zeker geen sprake. Hooguit kregen we een mandarijn, maar het liefst beurden we een stuiver of dubbeltje.

7 jan 2020 – 3075

Stadsmuzikant

Het sprookje van de Bremer Stadsmuzikanten - de ezel, de hond, de kat en de haan - wordt overal in de oude stad flink uitgevent. 's Avonds horen we op het uitgestorven marktplein een echte muzikant spelen.

Met zijn donkere krullen, lange zwarte jas en zwarte hoed valt de violist nauwelijks op. Zijn virtuoze muziek des te meer. Popklassiekers van ABBA en U2 tovert hij moeiteloos om in semiklassieke stukken, vol versieringen en dubbelklanken.

Ons tien-eurobiljet stopt hij meteen in zijn zak. Op de vraag waarom hij zo laat pas speelt, antwoordt hij: 'De akoestiek is nu op z'n mooist.'

6 jan 2020 – 3074

2020 (2)

Wat ik de afgelopen jaren meer dan ooit heb afgeleerd, is vooruitkijken. De toekomst zit in koffiedik, pis, glazen bol en in een ring aan een touwtje boven je hand. Het nu kun je pakken, plukken en omarmen.

Toch kan ik er niet omheen dat 2020 in verschillende opzichten een feestjaar wordt. Zo is mijn 65ste jaardag aanstaande. Een leeftijd waarbij ik vroeger dacht aan kale dikke mannen in morsige pakken, zwaarbebrild en omgeven door een grote sigarenwalm. In dat beeld herken ik mezelf (nog) niet.

Dit najaar komt mijn biografie van Loes Hamel uit. Ook dat wordt een feestje.

3 jan 2020 – 3073