Schijnfier

Ben Smith, topman van het armlastige KLM, krijgt zijn tonnenbonus. De raad van commissarissen is met 84% stemmen vóór akkoord gegaan. Minister van financiën Wopke Hoekstra stemde tegen.

U zult wellicht zeggen: heel fier en principieel van Wopke. Hij heeft geluisterd naar de stem des volks. Want ja, nu de KLM vanwege corona een boel flexwerkers en oproepkrachten de deur uit wil smijten en om miljarden komt bedelen, geeft een bonus even geen pas.

Laat ik de goedgelovigen uit de droom helpen: als Wopkes stem doorslaggevend zou zijn geweest, had hij ook vóór gestemd. De economie, u weet wel.

29 mei 2020 – 3171

Droogte

Heeft de natuur eindelijk een meevaller – door de coronamaatregelen en het daarmee teruggedrongen toerisme bloeien flora en fauna op – krijgt zij te maken met extreme droogte.

Op Wieringen betekent dat niet brandgevaar maar alarmfase één voor de weidevogels. Te weinig water leidt tot minder insecten en dan wordt overleven voor de pulletjes een hels karwei. Boer J. vond laatst een paar dode kievitjes. Gewoon geveld door de honger.

Met pompen die deels op zonnepanelen draaien, worden her en der plasjes aangevuld en aangemaakt. Op de ijsbaan keutelen drie kluutkuikentjes langs de plasrand. Nog onwetend van het harde bestaan dat wacht.

28 mei 2020 – 3170

Schrijfgevalletje

Er schijnt een gevalletje me too te spelen in de Nederlandse literaire wereld. Ik schrijf ‘schijnt’ want het nieuws daarover is nog net zo onzeker als de toekomst met corona.

de Volkskrant heeft literair criticus Arjan Peters op non-actief gesteld. Hij zou in het verleden meer dan gemiddelde aandacht hebben besteed aan vrouwelijke auteurs, over wier werk hij een recensie in gedachte had.

Recensenten, zeker die bij de grote kranten, hebben veel macht en kunnen schrijversnamen vestigen of breken. En waar macht in het geding is, is lust vaak niet ver weg. Het wachten is nu op de eerste getuigenissen.

27 mei 2020 – 3169

Stadsgesprek (2)

In De stad is een gesprek. Terugblik op mijn leven biedt historicus Richter Roegholt (1925-2005) een kijkje in de wereld van journalistiek, kunst en literatuur in het naoorlogse Amsterdam.

Dat verhaal vangt aan na de Bevrijding, als hij een kamer huurt op Nieuwe Herengracht 35. De hoofdhuurder is Jan Kolthek, zoon van de vermaarde vrije socialist Harm Kolthek en redacteur van het anarchistische weekblad Socialisme van onderop. Op de verschillende verdiepingen van het voor- en achterhuis is het een komen en gaan van bekende en minder bekende kunstenaars, schrijvers, bohemiens en uitvreters.

Een mooi en onwrikbaar tijdsbeeld voor de liefhebbers.

26 mei 2020 – 3168

Stadsgesprek

Amsterdam is eindelijk weer van ons, hoor je Amsterdammers in coronatijd tevreden verkondigen. Op een zonnige Hemelvaartsdag laten we ons – Amsterdammer en niet-Amsterdammer – per fiets rondleiden door een geboren Hagenees.

Vriend E. is samen met zijn van oorsprong Groningse partner niet alleen al tientallen jaren in de stad woonachtig, hij bouwt er ook letterlijk aan mee. Via de Amsterdamse school van de Spaarndammerbuurt belanden we in de Houthavens, waar hij met zijn firma verschillende nieuwbouwprojecten heeft verwezenlijkt.

Dezer dagen lees ik De stad is een gesprek, herinneringen van stadshistoricus Richter Roegholt (2003). Aan dat gesprek namen wij ook even deel.

25 mei 2020 – 3167

Ontwikkeling

We hebben allemaal bladzijden of misschien wel hele boeken over ons verleden die we definitief hebben omgeslagen of opgeborgen. En waar familie en vrienden geen weet van hebben.

Ik schreef laatst over de West-Friese armoedzaaier Cornelis Dikstaal. Inmiddels heb ik zijn kinderen en kleinkinderen gesproken. Die wisten niets van zijn verleden in de werkverschaffing. Op mijn zoektocht in de oude linkse bladen De Arbeider en De Wapens Neder trof ik de bevlogen antimilitarist Wim Wiese aan. Hij werd na de oorlog een rechtsige PvdA’er in Hoorn.

Sommigen typeren zoiets als jeugdzonden. Je kunt het ook ‘ontwikkeling’ noemen. Net zo menselijk.

19 mei 2020 – 3166

Corona (14): Afstand

In hoeverre is een anderhalvemeter-samenleving nog een samenleving? Grootouders die hun kleinkinderen niet meer mogen knuffelen, vrienden die niet meer gezellig het glas mogen heffen, restauranthouders die de pizza vanaf de lange schep op tafel serveren, afstand schept afstand, hoe je het ook vanuit het oogpunt van volksgezondheid probeert te nuanceren.

Het leven zit vol risico’s. Sterker nog, risico’s horen erbij. En wie ze niet wil nemen, gaat ze zoveel mogelijk uit de weg. Voor de coronakwetsbaren onder ons zijn oplossingen te bedenken die de samenleving niet geheel stilleggen.

Ik heb de lockdown nooit intelligent gevonden. En met mij velen.

19 mei 2020 – 3165

Ecoronomie

Nieuwe tijden, nieuwe kansen, nieuwe handel. Werden we na de invoering van het thuiswerken vergast op aanbiedingen van ergonomische kantoorstoelen, opvouwbare bureaus en tafelespressomachines, nu zijn het de producenten van mondkapjes die voorsorteren.

Vorige maand las ik dat farma- en zorggigant Johnson & Johnson inzet op de productie van een miljard mondkapjes. Die zouden een stuksprijs van rond de tien dollar moeten krijgen.

Momenteel zie ik aanbiedingen van onder de één euro. Dat zal vast komen omdat we in het OV verplicht mondkapjes moeten dragen die geen beschermende werking hoeven te hebben. Ach ja, als de economie maar weer draait.

18 mei 2020 – 3164

Outbreak historicus

De laatste weken gaan er overal stemmen op voor verbreding het Outbreak Management Team. Deze ondemocratisch samengestelde adviesraad van het kabinet telde lang alleen maar medici. Het schijnt dat nu af en toe ook een econoom, een hoofonderwijzer, een hotelier en een sportschooleigenaar mogen aanschuiven. Maar zeker weten doe ik het niet.

Vorige week plaatsten vier collega-geschiedkundigen een ingezonden brief in de krant waarin ze pleiten voor een vakgenoot in het OMT. Daar ontstond veel discussie over. Wat kan een historicus nou toevoegen behalve wat verbanden leggen, niet-medisch gezien?

Ik zeg: een brede blik, want geschiedenis omvat het hele leven.

15 mei 2020 – 3163

Corona (13): Tunnel

Het einde lijkt van de lockdown-tunnel lijkt in zicht. Maar niet te vroeg juichen! Straks slaat het coronavirus hard terug en gaan we weer in al dan niet vrijwillige opsluiting.

Ook de tunnelvisie is nog onder ons. Bij ondernemers, populisten, complotdenkers en andere eigenwijze pandemisten. Maar ook bij de artsen die deze maanden als schaduwkabinet fungeren.

In NRC Handelsblad lees ik dat bij de bestrijding van COVID19 de tachtigplussers niet juist worden gediagnosticeerd. Terwijl die de belangrijkste patiëntengroep vormen. Het lichaam van ouderen functioneert anders. Bij 37^o Celsius kunnen ze al koorts hebben. En van eenzaamheid gaan ze ook dood.

14 mei 2020 – 3162

Zanglijster

Ik zie hem nu bijna dagelijks. Een van de mooiste tuinvogels die ik ken. Met zijn ranke gestalte en fraai gespikkelde borst trippelt hij sierlijk over het gras naar de voederplaats.

Meestal voor de restjes, want van drukte houdt hij niet. Als in het vogelrijk de anderhalvemeter-maatregel zou gelden, was hij de eerste die zich daaraan hield.

Vandaag is hij druk in de weer met een slakje dat zich in zijn huis heeft verschanst. Woest timmerend op de stenen krijgt hij de schelp eindelijk aan gruzelementen. Met de prooi in zijn snavel gaat hij ervandoor. Het thuisfront krijgt een koningsmaal.

13 mei 2020 – 3161

N99

Het wordt alweer voller op de N99, de knetterdrukke provinciale weg die over Wieringen naar de Kop van Noord-Holland leidt. Twee weken terug was hij ’s avonds bijna uitgestorven en op sommige ogenblikken zelfs ook overdag.

Zeker 95 procent van het verkeer moet niet op Wieringen zijn. Corona laat zien hoe het zou zijn als de weg werd verlegd naar de zuidelijker gelegen Wieringermeerpolder. Al ik weet niet hoeveel decennia zijn daar plannen voor gemaakt, die helaas allemaal sneuvelden.

Het 30.000 jaar oude eiland zou weer zijn samenhang terugkrijgen. De bestuurder die dat voor elkaar bokst, verdient minimaal honderd lintjes.

12 mei 2020 – 3160

7 mei 1945: Anton de Lange† (2)

De Duitsers vluchtten de polder De Ronde Hoep door. Ze verstopten zich in een praam bij de Amstel en roeiden daarna de rivier over richting Amstelveen.

Toon de Lange, die door zijn ritjes met de bakkerskar het gebied op zijn duimpje kende, kon met twee BS-kompanen de SS’ers achterhalen op de Nesserlaan. In het vuurgevecht werd hij als enige dodelijk geraakt.

Op de onheilsplek staat nu een gedenkteken met de tekst: HEER UW SOLDAAT DIE SNEUVELDE IN ’T GEVECHT / SMEEKT U: HELP HOLLAND! IK KOM WEL TERECHT! Bij de onthulling mompelde zijn verloofde Ans: ‘Alsof ik hem daarmee terugkrijg…’

11 mei 2020 – 3159

7 mei 1945: Anton de Lange†

Direct na de Bevrijding was het nog lang niet overal veilig. Op de Dam in Amsterdam schoten Duitse militairen vanuit De Groote Club op de feestende menigte. Zeker 32 mensen kwamen om.

Even ten zuiden van Amsterdam, in Ouderkerk aan de Amstel, liepen ook nog steeds gewapende Duitsers rond. Een groepje SS’ers had het plan om de festiviteiten op ’t Kampje en bij het gemeentehuis te verstoren.

De lokale BS-afdeling kwam hen op het spoor bij de Voetangel, aan de vaart richting Abcoude. Een van de achtervolgers was de jonge Anton de Lange, bakkersknecht uit het nabijgelegen Nes a/d Amstel.

8 mei 2020 – 3158

Corona (12): Volksempfinden

De coronadeur gaat weer los. Voorzichtig, met mate en even begrijpelijk als onbegrijpelijk. Want ja, ‘we’ weten het niet, wat het virus gaat doen, waar en bij wie het zich verstopt.

We worden niet alleen geregeerd door het Outbreak Management Team, maar ook door het Maatschappelijk Sentiment. Deze laatste autoriteit vond al bij de lockdown dat alle scholen moesten worden gesloten. Enige ratio daarvoor laat staan bewijs ontbrak.

Nu heeft MS opnieuw de natte vinger opgestoken. We moeten mondkapjes dragen in het OV. Opnieuw geen serieus argument. En wat te denken van deurklinken, zittingen en leuningen?

Das ungesundes Volksempfinden marschiert.

7 mei 2020 – 3157

Macca

De Amerikaanse singer-songwriter Carson Mckee schreef een knap liedje in de stijl van Paul McCartney. Mckee maakt deel uit van het duo The Other Favorites, dat op internet veel covers plaatst, waaronder songs van The Beatles.

De werkelijkheid ging verder als droom. Ik liep met Paul McCartney door Amsterdam. Met de laptop in de hand liet ik hem horen wat andere artiesten van zijn nummers brouwden. ‘Macca’ luisterde maar half en leek weinig geïmponeerd.

Ik mailde dit naar vriend en Beatle-kenner F. Die schreef terug: ‘Dat schijnt wel een dingetje te zijn met de heer Macca, hij kan slecht luisteren.’

6 mei 2020 – 3156

IM: Wieke Bosch, 1882-1945 (3)

Werkkamp Ravensbrück werd in de winter van 1944 tevens een vernietigingskamp. Wieke Bosch behoorde tot een groepje Nederlandse vrouwen dat op 17 februari 1945 tot de gaskamer werd veroordeeld. Omdat de installatie niet werkte, werden ze naakt doodgeschoten.

In De Vrije Socialist werd Wieke herdacht als een onvermoeibare strijder voor het vrije socialisme. Voor veel vrouwen was ‘tante Wieke een moeder geweest die hen met raad en daad bijstond in morele en andere zaken’. Een moeder die haar gezin had verlaten voor een andere man, maar haar moederrol in maatschappelijke zin vervulde.

Ik denk in deze dagen speciaal aan Wieke.

5 mei 2020 – 3155

IM: Wieke Bosch, 1882-1945 (2)

In november 1942 werd Wieke Bosch gearresteerd. Na een maandenlang verblijf in de gevangenis in Leeuwarden belandde ze in het Duitse concentratiekamp Ravensbrück. Daar trof ze Jan de Haans schoondochter Trien aan. Ondanks dat de ex van Jan haar familie had verboden enig contact met hem te onderhouden, waren Wieke en Trien met elkaar verbonden.

Trien zat in het hoofdbestuur van de Nieuw-Malthusiaanse Bond, de vereniging voor geboorteregeling en seksuele hervorming. Ze had ook Friesland in haar rayon. Bovendien was de West-Friese contactpersoon voor onderduikers in Leeuwarden een naaste vriend van Trien.

Wieke werd opgenomen in Triens kring van kampvriendinnen.

4 mei 2020 – 3154

IM: Wieke Bosch, 1882-1945

De voormalige dienstbode Wytske Zandstra-Bosch uit Stiens verliet in 1919 haar gezin met drie kinderen om in Leeuwarden te gaan samenwonen met Jan de Haan. De schoonvader van Trien de Haan-Zwagerman was smid en het vrije socialisme of anarchisme toegedaan. In tegenstelling tot haar liet hij zich wel officieel scheiden.

Ook ‘Wieke’ werd een gedreven anarchiste. Ze was actief in de antimilitaristenvereniging IAMV en de beweging voor seksuele hervorming. Vanzelfsprekend ging ze bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog meteen in het verzet.

Ze was betrokken bij het linkse verzetsblad De Vonk en regelde onderduikadressen voor mensen uit het Westen.

3 mei 2020 – 3153

1 mei

De Dag van de Arbeid werd in ons gezin niet gevierd. Niet dat mijn ouders vies waren van arbeid, integendeel, maar mijn vader had helemaal niets op met het socialisme. Als zoon van een SDAP-onderwijzer was hij na de oorlog stevig naar rechts opgeschoven.

Toen ik in de puberteit kwam en wij het over politiek gingen hebben, stelde hij steevast: ‘Als je op je twintigste socialist bent, kan ik dat nog begrijpen, maar als je het op je dertigste nog steeds bent, ben je niet goed wijs.’

Ik heb wel meer van zijn adviezen niet opgevolgd. Of dat wijs was…

1 mei 2020 – 3152