Gedichtstaren (12)

Het gedicht ‘Kon ik..’ van Chr. J. van Geel (100w 24 jan j.l) is zo kort dat je er lang over kunt praten. De schrijver is niet in staat om ‘woede in zijn deugd te begrijpen’. Woede als deugd is opmerkelijk, want eigenlijk is het een van de zeven hoofdzonden. Al kun je hier ‘deugd’ ook opvatten als de andere kant van de medaille. Dat je boos màg zijn, de terechte boosheid, zo van ‘gooi het eruit’.

Bovendien zou de dichter van woede graag ‘natuur’ maken. Blijkbaar zit het niet in hem, dat hij woedend kan worden. Vandaar de verzuchting.

31 jan 2013 - 716

Kantoorarmoede

De wereld wordt almaar kansarmer. We hebben natuurlijk de kansarme jongeren die, ook met een goede opleiding, geen baan kunnen vinden. Ook melden zich steeds meer kansarme senioren die op hun zeventigste graag willen blijven werken. Wie is er het kansrijkst in de strijd tussen de kansarmen?

Ik hoorde van nog een kansarme groep: de kansarme leegstand. Ook de leegstaande kantoren komen nauwelijks nog aan de bak. Ze krijgen niet de kans om kantoor te zijn, hoe mooi en gesoigneerd ze zichzelf ook presenteren.

Eigenaren zijn de banken en pensioenfondsen. Eénmaal raden wie de meeste kans maakt op de rekening.

30 jan 2013 – 715

Lezers!

Het televisieprogramma Tegenlicht laat dit seizoen vernieuwende denkers aan het woord. Een van hen is de Amerikaanse theoreticus Douglas Rushkoff. Hij verklaart dat de geldeconomie zulke schrikbarende vormen heeft aangenomen dat de winkelprijs van een product niet meer in verhouding staat tot de werkelijke waarde. ‘Als mensen mijn boek kopen, betalen ze 80% te veel.’

Als ik 100 Woorden van Wieringen via een uitgever op de markt had gebracht, had ik per boek amper een euro gekregen. In eigen beheer is dat het zesvoudige. Althans, als ze allemaal zijn verkocht.

Ik vestig mijn hoop niet op economen maar op lezers.

29 jan 2013 – 714

Loch Wad

In één dag heeft de winter alle sporen uitgewist. Alsof hij er nooit is geweest en ik het me alleen maar heb verbeeld.

Gelukkig laat het water zich niet misleiden. Grote ijsplaten schuiven over elkaar. Soms lijkt het wel een schuttersputje vanwaaruit de winter zich met hand en tand verdedigt tegen de dooi. Of waar dadelijk een watergruwel naar buiten klimt om Wieringen onder te dompelen in helse tijden. Het monster van Loch Wad.

In de media beluister ik alweer de hoop dat er een tweede vorstperiode komt. Dat is de ellende met schaatsers: hun ijsdorst is niet te lessen.

28 jan 2013 – 713

Aftocht

De dooi heeft de aanval ingezet. Een winnende aanval, volgens de weergoden van het journaal. Onder de wegkwijnende sneeuw komt de natuur in al zijn grauwheid tevoorschijn. De aftocht van de vorst is nooit vorstelijk.

Dit is onze laatste kans, zeiden we gisteren. Op knetterhard zwart ijs reden we over de weidse meren bij Sneek. Waar was iedereen? Gelukkig elders. Bij Terherne stoof de top van de damesmarathon langs een handjevol toeschouwers.

Ik houd me vast aan de zekerheid dat er altijd weer een kans komt. Althans, zolang de wereld niet vergaat. Daar heeft het vandaag wel wat weg van.

27 jan 2013 – 712

Leven & dood

Door de open schuurdeur zie ik de boerin in een hok staan, achter een roodbruine koe. Mouwen opgestroopt, verhit hoofd.

‘Ik wil graag twee pakjes stro voor m’n geiten.’

‘Even wachten’, zegt ze hijgend.

Ze trekt zachtjes aan de voorpoten van een kalfje die uit de koe steken.

‘Moet ik helpen,’ zeg ik, niet wetend wat te doen.

‘De hulp komt eraan.’

Als schoonvader arriveert, ligt het kalf al in het verse stro haar eerste buitenlucht op te snuiven.

Bij het wegrijden zie ik een kruiwagen staan. Er ligt een dood kalf in. Tien meter verder is het geluk. Onbereikbaar.

26 jan 2013 – 711

Toertocht

Terwijl bij Giethoorn de wegen dichtslibben en duizenden schaatsers van het ijs worden gehaald, stappen broer en ik op bij Sneek. Windstil, waterig zonnetje en een handjevol mensen.

De mooiste toertocht is de ontdekkingstocht. Met de kaart op zak en de tijd aan jezelf. 
Op de Witte en Zwarte Brekken ligt zwart ijs met wat vegen sneeuw. Via brede sloten onder IJlst langs naar Heeg. Twee keer klunen, zo hoort het. Net als de dikke bult op het achterhoofd – bijna stilstaan is gevaarlijk dan rijden. 

Tot slot warme choc en muzak bij Van der Valk. Slagroom op de middag.

25 jan 2013 – 710

Gedichtstaren (11)

Chr. J. van Geel (1917-1974) was een dubbeltalent. Allereerst beeldend kunstenaar en daarnaast dichter. Zijn schilderijen en kunst-objecten ken ik (nog) niet. Wel zijn gedichten.

Ik bezit van hem één bundel, Enkele gedichten, verschenen in 1973. Er staan voornamelijk korte natuurgedichten in. Prachtige miniatuurtjes die voor elke liefhebber reden zouden moeten zijn om het boek aan te schaffen.

Uitzondering, maar ook weer niet helemaal, is onderstaand gedicht. In al zijn beknoptheid voldoende om een week naar te staren.

Kon ik..

Kon ik wat woede is

maar in zijn deugd begrijpen

en er natuur van maken

als boom van wortel blad.

24 jan 2013 – 709

Hoop

De geiten hebben een logé. Een ongenode gast, want in het dierenrijk gelden geen fatsoensregels. Het roodborstje dat tussen het stro bivakkeert, vliegt zonder te kloppen in en uit.

Terwijl ik het hok uitmest, wipt hij zenuwachtig op het gaas heen en weer. Misschien is hij bang dat ik zijn slaapplaats opveeg. Om hem gerust te stellen maak ik een babbeltje. De vraag is of hij daar behoefte aan heeft. In niets kan ik merken dat mijn geruststellende woorden binnenkomen.

Ik las ergens dat het roodborstje symbool staat voor de ‘hoop’. In dit geval moet hij zeker in zichzelf geloven.

23 jan 2013 – 708

Treintjes

Op mijn negende verjaardag kreeg ik van mijn ouders een Märklin-trein. Bij dit prachtige cadeau gold wel de kanttekening dat ik het moest delen met mijn broertje. Ook een speelgoedtrein is een nutsproduct.

We hebben er fantastische jaren mee beleefd. Er was zelfs een aparte tafel, waarop we permanent konden treinen. Weer of geen weer.

Ook in de reële wereld wordt met treintjes gespeeld. NS besteedde honderden miljoenen euro aan treinstellen voor de hogesnelheidslijn Amsterdam-Brussel. De Fyra staat voor ‘fier’, maar mislukt fyrkant. Andermaal blijkt goedkoop duurkoop te zijn. 

Wanneer gaan bij NS nou eens echt de wissels om?

22 jan 2013 – 707

Waarnemen

‘Jou ontgaat weinig,’ vertelt een lezer mij, refererend aan wat allemaal in 100 Woorden voorbijkomt. ‘Schrijven is waarnemen,’ luidt mijn standaardantwoord. Daar moet meestal over worden nagedacht. Over 100 Woorden ook, kan ik mededelen.

Elke dag dient zich wel een moment aan dat zich leent voor nadere beschrijving. Daarom herken ik ook het ultieme moment dat fotograaf Gregory Crewdson wil vastleggen. Een prachtige tv-documentaire liet zien hoe hij voor één foto een complete filmset ensceneert.

Eén ding snap ik niet. ‘Het gaat niet om het verhaal, maar om het moment,’ zei hij. Toch ogen zijn foto’s als een verhaal.

21 jan 2013 – 706

Top-2

Muts op, capuchon eroverheen en IJslandse wanten aan. Zo kan ik de ijswekkende oostenwind net aan.

Koning Winter regeert, hoor ik Erwin Kroll zeggen. Is het dezelfde persoon als Vadertje Vorst? Jaargetijden en natuurverschijnselen werden meestal naar goden of godinnen vernoemd. Ook de Oranjes maken nu blijkbaar een kans.

Zover we kunnen kijken is het wad dichtgevroren. Het tij, dat aanvankelijk het ijs deed golven, is gekeerd. Is dit het moment om de bakens verzetten?

De vogels hebben dat signaal opgepakt. Bij de voedertafel valt bijna niets te tellen. De heggenmus en de merel zijn de doorzetters van het jaar.

20 jan 2013 – 705

Schaatslust

Op onze zoektocht indertijd naar een onderkomen in het buitengebied, gold voor mij één beperking: niet in Friesland. Voor mij is dat buitenland. Je wilt er niet naar emigreren, maar komt er graag op bezoek. Zeker als er het beste ijs van Nederland ligt.

Na de Afsluitdijk kijken we anders naar het landschap. Alleen het water telt. Een zekere opgewondenheid maakt zich van mij meester. ‘Schaatskoorts’ wil ik het niet noemen. Ik sta niet te trillen en er breekt geen zweet uit.

‘Schaatslust’ vind ik toepasselijker. Als mijn boerderij hier aan open water zou staan, zou ik hem zo noemen.

19 jan 2013 – 704

Homo digitalis

Er zijn mensen die zich ongerust maken wanneer ze een hele dag geen email ontvangen. Iemand met technisch inzicht zal redeneren: probleempje met de server. Even uit de lucht, morgen weer verholpen. Als je mentaal wankeler in je schoenen staat, kun je denken: ben ik nog in beeld, besta ik nog wel?

Vertel me hoe je sociale media gebruikt en ik zal zeggen wie je bent. Deze variant op de ‘boekenkast’ lijkt op de homo digitalis toepasbaar.

Ik behoor tot de snel krimpende bevolkingsgroep zonder smartphone. Dat dat nog steeds een bewuste keuze is, wil er bij menigeen niet in.

18 jan 2013 – 703

Weelde

We waren toch nog aan de beurt.

Onaangekondigd is sneeuw op zijn mooist. Enkele centimeters zijn al voldoende om het gangetje te ontregelen. Van het verkeer, maar ook van onszelf.

Aan het begin van de laan is een meterkast omvergereden. Voor een dorp is dat wereldnieuws. Twee mannen van het elektriciteitsbedrijf bestuderen de draden, die er aangedaan bij hangen. ‘Hij is gewoon doorgereden,’ zeg er een, alsof hij anders had verwacht.

L. rent uitgelaten naar de groenwitte dijk. Bij de opgang kijkt ze me vragend aan. Bovenlangs of onderlangs? Dat we kunnen kiezen uit twee paradijzen, is de gekende weelde.
 

17 jan 2013 – 702

Voorrecht

De winter is zachtjes op Wieringen geland.

Afgelopen weekeinde kondigde hij zich aan. Langs de nog niet bevroren ijsbaan Het Zoutland stonden enkele bedrijfsbusjes. De timmerman, de slager en de metselaar waren druk bezig de koek- en zopiekeet in gereedheid te brengen. Achter hun rug landde een zwaan ruisend in het trage water.

Nergens zijn de voetbalvelden en ijsbanen zo schilderachtig als op het platteland. Straks, als ik mijn rondjes rijd onder aan de waddendijk en op het bankje in de zon van warme tuut geniet, ben ik een blij man. 

Wat een voorrecht, dat ik dat nu al weet.

16 jan 2013 – 701

Gibraltar (NL)

Als een krant groot over het buitengewest schrijft is er wat mis. Met het buitengewest èn de krant. In NRC Handelsblad stond een paginavullend artikel over Den Helder. Het ‘Gibraltar van het Noorden’ noemde Napoleon het vissersplaatsje toen hij er drie forten neerzette. Zou Gibraltar ook het Den Helder van het Zuiden heten?

Den Helder werd groot door de marine en wordt nu weer klein omdat diezelfde marine vertrekt. Terug naar de natuurlijke omvang, zou je zeggen, maar Den Helder pikt dat niet. De stad krijgt daarbij steun van commandeur Boelema Robertus.

Zijn Bontekoe-achtige naam wekt in ieder geval vertrouwen.

15 jan 2013 – 700

Groene specht

Eindelijk, daar is hij weer. De groene specht.

Eerst hoor ik de ondubbelzinnige kukellach en een paar tellen later vliegt hij over. Zijn golvende, bijna aanstellerige vlucht is kenmerkend. Een paar slagen en dan de vleugels stijf tegen het lijf, waardoor hij telkens even hoogte verliest. Aerodynamische efficiëntie waar geen windtunnel aan te pas komt.

Omdat hij vrolijkheid aan huis brengt, heb ik hem graag in mijn buurt. Omgekeerd zal dat anders liggen, want de groene specht blijft graag op afstand van onze soort.

Zijn er ook mensen die vogelschuw zijn? Vooral dat die vraag bij me opkomt, verwondert mij.

14 jan 2013 – 699

Amour

‘Had je niet een vrolijker film kunnen uitzoeken?’ zeg ik tegen S. bij het verlaten van de bioscoop. De oude vrouw achter mij heeft moeite om haar tranen te bedwingen. ‘Hier moet ik even van bijkomen.’

Amour van Michael Haneke laat zien hoe het leven van een echtpaar in de tachtig een dramatische wending neemt als zij een beroerte krijgt. Hij verzorgt haar thuis tot aan haar dood, die uiteindelijk toch nog plotseling komt.

Een Amerikaanse recensent noemde het een Hitchcock-achtige horrorfilm. De emoties die de film oproept, zijn inderdaad angstaanjagend. Maar horror? Nee. Onamerikaans indringend, dat is het vooral.

13 jan 2013 – 698

Navel

Volgens cultuursocioloog Giselinde Kuipers raakte Nederland het afgelopen jaar steeds meer in zichzelf gekeerd. We maakten ons vooral druk over Elfstedentocht, haperende spoorwegen en of je nu wel of niet Rutger Castricum moet knuffelen. Zelfs de PvdA, toch behoorlijk pro-Europees onder aanvoering van Frans Timmermans, doet mee aan deze navelstaarderij.

Kuipers zegt nog meer zinnige dingen. Zoals: ‘De VVD is zo groot omdat mensen vaker denken dat ze een bedrijfje zijn.’ Aha, zetten we daarom tegenwoordig ook een bankrekeningnummer op ons visitekaartje?

Voor alle navelstaarders heb ik een gemeend advies: gewoon een rondje Wieringen doen. Wel graag een voor een.

12 jan 2013 – 697

Wietwagen

Af en toe doet Wieringen mee met de grote wereld. Deze week zijn hier twee hennepkwekerijen ontmanteld. Een bij ons in het durp, de andere in Den Oever.

Op foto’s is te zien hoe dure Mercedessen in de takel worden gehesen. Het ‘plukze’-team heeft in 2013 een lucratieve start gemaakt.

Duitse topmerken zijn favoriet in het criminele circuit. Dat leid ik ook af uit het in beslag genomen wagenpark dat minister Opstelten onlangs aan de pers toonde.

De auto’s zijn ongetwijfeld contant betaald. Blijkbaar hebben autodealers geen meldingsplicht voor zwart geld. In elke branche brengt de schaduweconomie wel een zonnetje.

11 jan 2013 – 696

Kaalslag

Kan de dag ook wat vrolijker beginnen? Ik was al flink op streek met een klinkende Nederlandse versie van The River van Bruce Springsteen. Wat een mooie taal hebben we toch! Bleek dat de deadline voor de vertaalwedstrijd verstreken is.

Vanochtend las ik in de krant dat de vooruitzichten voor literaire schrijvers bar zijn. Uitgevers hebben geen geld, klinkende namen verkopen matig en alleen boeken over ‘damesporno, voetbal en koken’ kunnen nog uit. Helaas gaat mijn roman in wording daar niet over.

Voor wie zijn al die roze wolken die boven het kaalgeslagen maïsland zweven? Op aarde is geen hemel.

10 jan 2013 – 695

Goudzand (3)

Gerbrand Muller, medewerker van website De Leunstoel, noemt Tussen Medemblik en Hippolytushoef een juweeltje. Mij gaat dat wat ver, maar in deze kleine roman met puberale trekjes staan evengoed enkele memorabele zinnen.

Wat bijvoorbeeld te denken van: Ik heb vaak het gevoel dat er een groot initiatief in mij ligt te rijpen.

Of deze: Je hebt met z’n tweeën bijna altijd een arm te veel in bed.

Ook De Avonden van Gerard van het Reve komt kort ter sprake, als ‘een buitengewoon authentieke meligheid’.

De verdienste van Lehmann is bovendien dat ik nu De Leunstoel ken, ‘internetmagazine voor rustige mensen’.

9 jan 2013 - 694

Goudzand (2)

Na een liefdesnacht wordt ‘onze held’ wakker naast Hélène.

Mevrouw Schulphorn-van Gawijzend, klinkt niet. Het dorp Gawijzend was hetzelfde als het Gouwzand of Goudzand, zeggen ze.

Tussen Medemblik en Hippolytushoef

Ligt de weg naar Goudzand

Al wie met ons mee wil gaan

die moet onze manieren verstaan.

Lehmann heeft het over een ‘middeleeuws kinderliedje’ uit de kop van Noord-Holland. Deze variant op Tussen Keulen en Parijs komt vermoedelijk uit z’n dikke duim. Bovendien lag Gawijzend niet op de aangegeven route.

Het dondert Lehmann niet. Mijn weg naar Gawijzend lag hier en ik zou hem niet elders wensen. Laat niemand meegaan.

8 jan 2013 - 693

Goudzand

Door een nabije lezer werd mij deze week de roman Tussen Medemblik en Hippolytushoef aangereikt, van de onlangs overleden schrijver Louis Lehmann. De titel had mij nieuwsgierig gemaakt, ook omdat verschillende mensen beweerden dat de plaatsnamen niets met het boek vandoen hebben. Is dat zo?

De hoofdpersoon (‘onze held’) Everard Schulphorn reist van zijn woonplaats Den Haag naar Leiden, waar hij studeert. Hij brengt een opwindende nacht door met Hélène van Gawijzend.

Ziedaar de verwijzing naar de boektitel. Gawijzend is ook de naam van een verdronken dorp boven West-Friesland. Had Lehmann kennis van deze geschiedenis? Waarom droeg Hélène deze naam?

7 jan 2013 - 692

Stoelendans

Hier isss .... De Stem van Hollands Kroooooon! Met onze eerste kandidaat...

‘...Bas van Tast. Ik vind mezelf dé ideale kandidaat om het team van deze fàntàstische gemeente te versterken. Directeur Van Twuijver zegt: “Wij zoeken maatschappelijke ondernemers.” Ik ben het daar hélémaal mee eens.

‘Gemeentes hebben meer dan ooit ondernemers nodig. Lui die groot durven denken, die à la Ton Hooijmaijers kunnen doorpakken, die net als Jos van Rey de financiële ruimte creatief kunnen benutten en die graag met hun bovenmodale dienstauto in de maatschappelijke modder staan.

‘Leve de VOC-mentaliteit! Ik zou zeggen: draai maar om al die stoelen.’

6 jan 2013 - 691

Mike Kelley

In het Stedelijk Museum is een overzichtstentoonstelling ingericht met het werk van de Amerikaanse kunstenaar Mike Kelley, die vorig jaar zelfmoord pleegde. Ik heb zelden zo’n divers en omvangrijk werk bijeen gezien.

Collages van poppen en knuffels, in zilver en goud geschilderde kralen en sieraden, gekleurde serviesscherven, foto’s van oude kranten, geluidsinstallaties, reusachtige tapijten met bobbels... Ook maakte hij Education Complex, een serie maquettes van alle scholen waarop hij zat.

Ik heb nog maar de helft van de tentoonstelling gezien. Het is de verplettering waardoor je Kelley’s werk niet snel vergeet. Je raakt bezeten door de bezetenheid van de kunstenaar.

5 jan 2013 - 690

Stedelijk

We trammen door een levend schilderij van Breitner. Natte straten, kale bomen, grauwe daken. De vijftig tinten bruin en grijs worden weldra vervangen door de frisse aanblik van een hernieuwd Stedelijk Museum.

Aandoenlijk zijn altijd weer de kinderziekten die na een renovatie opduiken. Hoe moet het kaartje in de gleuf van de toegangspoortjes? De vriendelijke suppoost die instructie geeft, had net zo makkelijk zelf de kaartjes kunnen scheuren.

Na twee uur kunstzinnig verpozen zoeken we de uitgang. Die is gereserveerd voor de honderden bezoekers die nog naar binnen willen. Via een kleine zijdeur gaan we af. En het museum ook.

4 jan 2013 - 689

Goede daad

De tuinvogels gaan in 2013 gewoon door met waar ze vorig jaar geëindigd waren. Massaal winkelen bij onze voedselbank. Ik heb het vermoeden dat ook hier steeds meer pakketten worden afgenomen. Ik kan dat alleen nog niet statistisch onderbouwen.

Zo levendig is het allerminst bij het geitenhok. 

In de winter perken de dames hun actieradius danig in. Sophie wil nog weleens op het bruggetje klimmen, maar Vlekkie loopt alleen op het tegelpad te geiten. Haar humeur lijdt er niet onder, aan het kwispelstaartje te zien.

Ik veeg de mestresten van 2012 op. Mijn eerste goede daad in het nieuwe jaar.

3 jan 2013 - 688

Zônedief

Opeens staat ze bij de uitgang. De tram is bijna leeg. Midden vijftig zal ze zijn. Korte antracietkleurige jas, grijze stretchbroek en bijpassende hoge veterschoenen. Een dame van enige stand.

Ze kijkt nors en afwezig als ze in een korte beweging haar OV-chipkaart langs de scanner haalt. De stem van de voorgeprogrammeerde conducteur klinkt: ‘De volgende halte is Uilenstede, zônegrens.’

Een handjevol jongeren stapt uit. De vrouw blijft staan. Ze heeft niet eens aanstalten gemaakt om naar de deur te bewegen. Strak blijft ze naar buiten staren.

Bij de volgende halte stapt ze uit. Onopvallend, als een doorgewinterde kruimeldief.

2 jan 2013 - 687

Tijd

De tijd kent geen caesuur, schrijft Thomas Mann.

Hij is als de lege fles in de wind, die L. maar niet kan achterhalen.

Wat zal het nieuwe jaar ons brengen, vragen we elkaar. Nog meer water op het machteloos verdronken land? Nog meer wind om gedachten te krijgen en te verdrijven? Nog meer plannen in de uitpuilende ijskast?

Ik ben minstens zo benieuwd wat het nieuwe jaar ons zal benemen. En of we daar ook zonder kunnen.

Tegen het hek hangt een tros gele en zilveren ballonnen. Ik til ze op. Ze zweven luchtig verder. Over de dijk, 2013 in.

1 jan 2013 – 686